Một người Hà Nội

                             Nếu như Nguyễn Minh Châu viết về số phận người đàn bà hàng chài trong thời kì đổi mới để qua đó thấy được vẻ đẹp của người phụ nữ phải cam chịu, hi sinh vì gia đình thì Nguyễn Khải cũng góp phần vào hình tượng người phụ nữ trong thời kì đổi mới với nhân vật cô Hiền trong tác phẩm "Một người Hà Nội ". Trong cùng một giai đoạn nhưng ta thấy sự khác nhau giữa số phận hai nhân vật này. Nhân vật cô Hiền đại diện cho phẩm chất cao đẹp của những người phụ nữ thức thời mà vẫn mang đậm vẻ đẹp của một người truyền thống, nói cách khác là hội nhập nhưng không hoà tan.

      Qua nhân vật này, Nguyễn khải đã nói lên biết bao nhiêu điều có tính triết lí về sự thay đổi của thời gian, không gian nhưng vẻ đẹp của con người và vốn văn hoá tính cách của người Hà Nội mãi là giá trị tinh thần không thay đổi.
                              Nhân vật cô Hiền mà tác giả đề cập đến vốn xuất thân trong một gia đình giàu có , lương thiện, được dạy dỗ theo khuôn phép nhà quan. Thời trẻ là một thiếu nữ xinh đẹp, thông minh, có văn chương tốt để giao lưu rộng rãi với giới văn nghệ sĩ Hà Tĩnh. Cách sống của cô khiến cho người ta nghĩ cô là tư sản, nhưng cô không chú ý đến. Khi anh bộ đội Cụ Hồ thân mật và tò mò hỏi cô về thành phần giai cấp về chuyện "tại sao cô không phải học tập cải tạo" thì cô cười và thản nhiên nói " tao có bộ mặt tư sản ,một cách sống rất tư sản nhưng lại không bóc lột ai thì làm sao thành tư sản được ". Như vậy có thể thấy cô rất kiên trực, cô sống theo cách của cô miễn sao cô không làm hại ai.
       Ngoài ra vẻ đẹp của cô được miêu tả theo nhiều thời điểm khác nhau. Vẻ đẹp thanh lịch được thể hiện ở cách cô nuôi dạy con, uốn nấn chúng từ thói quen nhỏ nhất như cách cầm bát đũa, cách múc ăn,...Điều này thật khác với cách sinh hoạt của gia đình nhân vật xưng"tôi" như "cứ việc sục muôi, sục đũa vào, quát mắng con cái, hả hê, không phải theo quy tắc nào cả. Với cô đây không phải là chuyện sinh hoạt vật vảnh mà là văn hoá sống ,ứng xử của người Hà Nội. Cô còn nói làm người Hà Nội phải "biết lòng tự trọng" .Cô tỏ ra là một người rất sắc sảo và tế nhị ,khi đứa con gọi đồng chí Khải thì cô mắng con phải gọi là "anh khải" điều này cho thấy cô là một người rất bình dân, giản dị, không phân biệt giai cấp mặc dù cô có thân phận rất cao quý. Không chỉ vậy ,ở cô còn toét lên vẻ đẹp của sự bản lĩnh, cách sống của người Hà Nội ,hiểu biết ,nhận thức về cuộc sống thực tế. là một người phụ nữ nhưng cô rất mạnh mẽ .

          Trong hôn nhân cô chủ động lấy một ông giáo tiểu học hiền lành ,chăm chỉ, cô nào chọn ai trong số đám vă nhân một thời vui chơi. Sự kiện ấy làm cả người Hà Nội "kinh ngạc". Vẻ đẹp của cô được Nguyễn khải xây dựng của một nhân cách sống cao thượng, vẻ đẹp của người Hà Nội luôn coi tự trọng là thước đo phẩm giá của mình. Cô còn là người luôn giữ vững niềm tin vào cuộc sống ,cô quan niệm rằng: "người già, bất kể ai cái thời đã qua luôn là thời vàng son, mỗi thế hệ điều có thời vàng son của họ nhưng Hà Nội thì không thời nào nó cũng đẹp một vẻ đẹp cho mọi lứa tuổi". Đây chính là niềm tin mãnh liệt.
         Nguyễn Khải còn đem hình ảnh cây si cổ thụ vào phần cuối truyện với thái độ ngợi ca nhân vật , với sự trân trọng những giá trị tâm linh. Cây si bật gốc đổ lên mái đền Ngọc Sơn nhưng nhờ vào tình yêu và niềm tin của con người mà nó đã sống lại .Những giá trị văn hoá bền vững không mất đi ,nhà văn ao ước những giá trị sẽ hoá thân vào hiện tại "một người như cô phải chết đi thật tiếc"
                             Qua nhân vật cô Hiền nhà văn khẳng định sức sống bền bỉ của giá trị văn hoá mang nét đẹp người Hà Nội. Tác phẩm đã để lại nhiều thiện cảm , giúp người đọc hiểu sâu hơn về con người và thủ đô Hà Nội. Bức chân dung nghệ thuật về một người Hà Nội được Nguyễn Khải miêu tả rất thành công bằng vốn sống dày dặn và ngòi bút tinh tế. Ở tác phẩm này Nguyễn Khải còn gián tiếp đặt ra vấn đề :nhà văn phải có thái độ khi đi sâu tìm hiểu và soi chiếu vào những góc ngách của đời thường để tìm ra vẻ đẹp của con người và cuộc sống.