 |
| Thạch Lam ( 1910 - 1942 ) |
Mở đầu câu truyện, tác giả đã miêu tả bức tranh phố huyện lúc chiều tàn với những âm thanh: "tiếng trống thu không, tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng, tiếng muỗi vo ve" và những hình ảnh, màu sắc: " phương tây đỏ rực như lửa cháy, những đám mây ánh hồng như hòn than sắp tàn, dãy tre làng đen lại... " nhằm mục đích nói về một buổi chiều quê êm ả, gần gũi, bình dị như bao buổi chiều quen thuộc ở làng quê Việt Nam. Tuy nhiên buổi chiều này cũng gợi lên chút gì hiu hắt. Trong câu " Chiều, chiều rồi " hai chữ " chiều " của tác giả ngoài nội dung thông báo về thông tin buổi chiều đã đến, thì còn có thông tin về tâm trạng. Nếu bỏ mất chữ " chiều " thì sự buông lơi êm đềm ở câu sau sẽ ít có hiệu quả hơn, hai chữ " chiều " lặp lại sẽ gợi lên một sự quen thuộc, tẻ nhạt vốn có. Nhịp điệu câu văn chậm rãi, giàu hình ảnh và nhạc điệu. Câu văn mộc mạc, giản dị nhưng khơi dậy được cái hồn của cảnh vật, làm người đọc bị cuốn theo những cảm xúc lắng sâu của nhân vật.
Sau khi miêu tả bức tranh phố huyện tác giả lại miêu tả hình ảnh con người qua cảnh chợ: " người về hết và tiếng ồn ào cũng mất, trên đất chỉ còn rác rưởi, vỏ bưởi, vỏ thị,..." và con người thì lầm lũi trong bóng tối. Bao quanh những con người này là những đồ vật tàn: "một ngôi quán ọp ẹp, cái chõng sắp gãy, một cái đàn còm, manh chiếu rách…" tất cả những điều đó nói lên một cuộc sống tàn tạ, nghèo đói, khổ cực. Nổi bật trong bức tranh phố huyện ấy là chị em Liên. Liên là một người có tâm hồn nhạy cảm, tinh tế, có lòng trắc ẩn, biết yêu thương con người, tất cả những điều đó được thể hiện qua những câu " Lòng buồn man mác trước cái giờ khắc của ngày tàn, động lòng thương đối với lũ trẻ nhà nghèo nhưng chính chị cũng không có tiền để cho chúng". Tác giả đã thể hiện tình cảm yêu mến, gắn bó của mình đối với thiên nhiên, quê hương đất nước và niềm xót thương đối với những kiếp người nghèo khổ.
Phố huyện lúc đêm khuya được miêu tả bằng hai cách đó là miêu tả trực tiếp bóng tối và thông qua ánh sáng để nói về bóng tối. Bóng tối thì dường như bao phủ toàn bộ không gian còn ánh sáng thì rất ít dường như chỉ có vài chấm lửa nhỏ, ở đây tác giả miêu tả hai loại ánh sáng là ánh sáng thiên tạo:" đom đóm, vì sao" và nhân tạo:" ánh sáng ngọn đèn nơi hàng nước chị Tí, bếp lửa của bác Siêu, ngon đèn của Liên và đèn của đoàn tàu,..." nhưng trong số đó nhà văn đặc biệt quan tâm đến " ánh sáng ngọn đèn nơi hàng nước của chị Tí" và " ánh sáng đoàn tàu". Và có sự chênh lệch về ánh sáng và bóng tối như bóng tối thì bao trùm cảnh vật còn ánh sáng thì nhỏ nhoi, yếu ớt. Ánh sáng xuất hiện nhằm tô đậm thêm cho bóng tối, tất cả những điều đó biểu tượng cho những con người nhỏ bé, vô danh đang sống âm thầm, lặng lẽ trong đêm tối mênh mông của xã hội.
Tác giả đã khắc họa rất rõ đời sống của những kiếp người nghèo khổ trong bóng tối, đặc biệt nhất là hình ảnh hai mẹ con chị Tí, đó là nhân vật điển hình nhất cho cuộc sống lay lắt, ngoi ngóp,quẩn quanh của phố huyện. Ngày thì mò cua, bắt tép, tối đến lại đội cái chõng tre tàn ra sân ga bày hàng nước bán. Dẫu biết rằng cũng chẳng ăn thua gì nhưng vẫn phải đi, đó không phải là sống mà chỉ như một sự cầm chừng, cầm cự, một việc làm theo thói quen hằng ngày của chị. Còn bác phở Siêu và gia đình bác Xẩm có một sự đối lập rất lớn: Bác phở Siêu thì lưng vốn có vẻ khá hơn nhưng lại là mối hàng nhiều nguy cơ nhất, vì ở nơi phố huyện này món hàng của bác Siêu được coi như một món hàng xa xỉ mà chị em Liên không dám mơ tưởng tới còn vợ chồng bác Xẩm thì rách rưới, tiếng đàn run lên bần bật. còn một nhân vật mà tác giả muốn đề cập tới là cụ Thi điên, cụ giống như là kết quả của cái hoàn cảnh sống tù đọng, quẩn quanh ở đây, cụ là hiện thân của một kiếp người đã tàn lụi quá nhiều. Bà là người duy nhất có tiếng cười to trong phố này, những tiếng cười ấy sẽ đem lại hơi ấm cho phố huyện này nhưng đáng buồn thay đó chỉ là một tiếng cười của một người hơi điên và hơi say, do đó câu truyện chỉ càng thêm giá lạnh.
Những câu hỏi như :" Em thắp đèn lên chị Liên nhé?, cái chõng này sắp gãy rồi chị nhỉ?, sao hôm nay chị dọn hàng muộn thế, còn cô chưa dọn hàng à?..." hỏi chỉ để hỏi chứ không nhất thiết phải có câu trả lời, bởi lẽ ngay cả người hỏi và người được hỏi đều biết câu trả lời là gì, hỏi chỉ để phụ họa, thậm chí là chứng tỏ cho sự tồn tại của mình. Người được hỏi thường ngẫm nghĩ rồi mới đáp mà có đáp cũng chỉ đáp vẫn vơ. Những tiếng reo " Kìa hàng phở bác Siêu đã đến kia rồi, đèn ghi đã ra kia rồi" không những không vui mà ngược lại nó càng hiu hắt và buồn hơn. niềm vui vừa được nhen nhóm bỗng nhiên bị dập tắt. Món phở đối với chị em Liên là một món hàng xa xỉ mà " hai chị em không bao giờ mua được" . Mong đợi cũng chỉ là mong đợi, nhịp sống của người dân nơi phố huyện quẩn quanh, tù đọng, lập đi lập lại một cách nhàm chán.
Tác giả miêu tả rõ hình ảnh đoàn tàu và tâm trạng của Liên lúc tàu đến và đi qua. Đoàn tàu Là hoạt động sống cuối cùng của phố huyện, là hình ảnh của một thế giới khác, hoàn toàn tương phản với phố huyện.Từ xa "tiếng dồn dập, tiếng rít mạnh vào ghi, một làn khói bừng sáng lên đằng xa, tiếng hành khách ồn ào, khe khẽ" và khi Đến gần "các toa đèn sáng trưng, chiếu cả xuống đường, các toa hạng sang đồng và kền lấp lánh, cửa kính sáng". Lúc đoàn tàu đi qua " để lại những đốm than nhỏ bay tung trên đường sắt, chấm nhỏ của cái đèn xanh treo trên toa sau cùng" Chuyến tàu mang về một chút ánh sáng của một thế giới khác, ánh sáng của hoài niệm quá khứ và cũng là ánh sáng của niềm mong ước tương lai. Dù chỉ là trong ít phút ngắn ngủi nhưng phố huyện cũng đã có những giây phút tươi vui hơn, Đặc biệt với Liên, ánh sáng của đoàn tàu đã đem tới cho cô những khát vọng, mơ ước về sự thay đổi
Cuộc sống của phố huyện sau khi đoàn tàu đi qua "cả phố huyện giờ chỉ còn đêm khuya, tiếng trống cầm canh và tiếng chó cắn, chị Tý sửa soạn đồ đạc, bác Siêu đã gánh hàng đi vào trong làng, vợ chồng bác Sẩm ngủ gục trên manh chiếu tự bao giờ, An ngủ say, Liên cũng dần ngập vào giấc ngủ" nói lên sự yên tĩnh, tịch mịch đầy bóng tối khi đoàn tàu đã đi qua của phố huyện. Tâm trạng của Liên khi đợi tàu như một nhu cầu bức thiết để hai chị em có thể tạm thoát ra khỏi cái không khí tịch mịch, u tối của phố huyện. Đợi tàu còn có ý nghĩa như một thú vui, một trò chơi tuổi nhỏ, đợi tàu để được nhìn, được mơ tưởng, được nuôi dưỡng kỷ niệm đẹp và mơ một một thế giới khác, nhiều ánh sáng và niềm vui. Diễn biến tâm trạng Liên khi đoàn tàu tới là hồi tưởng lại Hà Nội:" một Hà Nội xa xăm, Hà Nội sáng rực vui vẻ và huyên náo". Mơ ước về một thế giới khác một thế giới tươi sáng hơn, hạnh phúc hơn, sôi động hơn cuộc sống bình lặng, ngày ngày lặp đi lặp lại nơi phố huyện này. Tâm trạng của Liên khi đoàn tàu đi qua như những cảm giác ban ngày lắng đi trong tâm hồn Liên. Hình ảnh thế giới quanh mình mờ đi trong mắt chị, Liên thấy mình sống giữa bao sự xa xôi không biết. Thể hiện một nỗi buồn thấm thía, sâu sắc, Tác giả muốn thức tỉnh những tâm hồn đang uể oải, đang lụi tàn dần đi trong một cuộc sống cũng đang cùn đi, đang gỉ ra, nhà văn mong họ hãy sống có hi vọng và ước mơ vì một khi còn những thứ đó thì còn sự sống. Tác giả cũng đã thể hiện niềm xót xa, thương cảm đối với những người dân nơi đây.
Bằng những giọng văn nhẹ nhàng và trầm tĩnh, lời văn bình dị và tinh tế, cốt truyện đơn giản, có sự kết hợp giữa hiện thực và trữ tình, tác giả đã miêu tả thành công nội tâm nhân vật. Truyện ngắn " Hai đứa trẻ" đã nói lên niềm xót thương đối với những con người nghèo đói, quẩn quanh và sự cảm thông, trân trọng trước mong ước có một cuộc sống tốt đẹp hơn của họ.
0 nhận xét:
Đăng nhận xét